Tryezë e rrumbullakët mbi temën e gjakmarrjes
Fjala e Ambasadorit Nicholas Cannon në tryezën e rrumbullakët organizuar nga Prokuroria e Pergjithshme, në Shkodër.
I jam mirënjohës zotit Adriatik Llalla , Prokurori i Përgjithshëm , për ftesën për të marrë pjesë në këtë tryezë të rrumbullakët për temën e rëndësishme të gjakmarrjes . Eshtë mirë të jem përsëri në Shkodër në universitetin ku kam mësuar , ose të paktën u përpoqa të mësoj shqip . Unë nuk pretendoj të jem një ekspert për gjakmarrjen . Ndoshta do të jetë më e dobishme për mua të dëgjoj atë që mendoni ju sesa t’ju them atë që unë mendoj . Prandaj këto që do ju them janë vetëm disa mendime paraprake dhe personale .
Fenomeni i gjakmarrjes është i rëndësishëm në dy mënyra . Së pari , natyrisht , dëmton jetët e familjeve të përfshira . Ai çon në humbje të panevojshme të jetës , çdo vrasje një tragjedi për individin dhe të afërmit e tij dhe një humbje e potencialit njerëzor . Krijon klimë frike e cila hedh hije mbi familjet , fëmijët , duke i privuar ata nga ndërveprimi i lirë me fqinjët dhe komunitetet e tyre . Por së dyti , fenomeni gjakmarrje , dhe mënyra se si është manipuluar , ka dëmtuar reputacionin e Shqipërisë dhe popullit shqiptar brenda Evropës dhe më gjerë . Ka krijuar një përshtypje për shqiptarët si të dhunshëm dhe të rrezikshëm . Por neve që jetojmë këtu e dimë se kjo nuk është e vërtetë . Por ky reputacion e bën jetën e shqiptarëve që jetojnë jashtë vendit më të vështirë në ndërveprimin e tyre me fqinjët . Përveç kësaj dekurajon turizmin dhe investimet e huaja .
Nga këndvështrimi im , ka katër probleme kryesore në trajtimin e fenomenit të gjakmarrje . E para është mungesa e informacionit objektiv. Askush nuk duket se ka një ide të qartë se sa të zakonshme janë gjakmarrjet. Sa herë që ambasada ime ka kërkuar nga Policia e Shtetit shqiptar , këshilla dhe statistikat e tyre tregojnë se gjakmarrjet e tipit klasik janë relativisht të rralla , dhe numri i vrasjeve si rezultat i gjakmarrjeve të tilla është shumë pak . Natyrisht klima e frikës së krijuar nga armiqësite nuk është e lidhur domosdoshmërisht drejtpërdrejt me numrin e vdekjeve . Por kjo do të sugjeronte se fenomeni gjakmarrje është një problem i vogël dhe i lokalizuar . Shtypi , i cili raporton vrasje çdo ditë në Shqipëri , rrallë tregon histori që mund të përshkruhen si situata klasike gjakmarrje . Megjithatë, OJQ-të dhe Zyra e Avokatit të Popullit janë të bindur se shifrat zyrtare nuk reflektojnë realitetin e një problemi shumë më të gjerë që përfshin mijëra familje . Ata argumentojnë se ka një mbulim zyrtar te qëllimshëm ose paqëllim të një situate të rëndë . Pra, ne nuk e dimë as shkallën e problemit që kemi të bëjmë .
Së dyti , është problemi i përcaktimit të një gjakmarrje. Shpesh duke diskutuar këtë çështje , ka një konfuzion midis një gjakmarrje dhe vrasjeve thjesht hakmarrëse . Gjakmarrja është një proces afatgjatë , e cila mund të përfshijë kërcënime për jetën e njerëzve të cilët janë të përfshirë shumë pak në konfliktin fillestar . Por vrasjet hakmarrëse janë një fenomen shumë më i zakonshem . Vrasjet hakmarrëse dhe hakmarrjet janë të shpeshta në mesin e bandave të krimit të organizuar në çdo vend , duke përfshirë Anglinë . Praktika e vrasjeve për hakmarrje është edhe më shumë e zakonshme në shumë vende të Ballkanit dhe të Evropës jugore . Ka dy arsye për këtë . Qëndrimet ndaj nderit dhe burrerisë , dhe një gatishmëri për te shkuar tek dhuna , kanë tendencë të jenë më të fortë në vendet e Mesdheut se sa në Evropën veriore . Në anën tjetër , respektimi dhe besimi në sundimin e ligjit dhe organeve të rendit janë më të paktë . Në Shqipëri , njerëzit ndihen të detyruar të marrin veprime personale të dhunshme për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që në Angli në ditët e sotme zakonisht do të zgjidheshin nga gjykatat apo policia. Këtu eshte më e lehtë për të patur armë dhe njohuri se si të përdorin ato . Pra mosmarrëveshjet familjare , ato te biznesit, konfliktet per tokën midis fqinjëve janë zgjidhur shpesh në Shqipëri me armë dhe bomba në vend të procedurave ligjore . Ky është një problem serioz social dhe ka nevojë të trajtohet . Por nuk është e njëjta gjë si me dukurinë e gjakmarrjes dhe nuk është unik për Shqipërinë .
Problemi i tretë është shoqerimi letrar dhe romantik,mitologjia e gjakmarrjes. Shoqatat historike të gjakmarrjes , dhe nocioni i sistemeve paralele të drejtësisë , janë shumë emocionuese për studiuesit , antropologët , historianët dhe entuziastët folklorikë . Studiuesit duan të lexojnë Kanunin e Lek Dukagjinit dhe të shohin në të forcat lëvizëse të karakterit kombëtar shqiptar . Ai është parë si një pjesë unike e kulturës shqiptare . Emigrantët e përmalluar shqiptarë në Evropën Perëndimore shijojnë të ulen në bare dhe ti tregojnë miqve të tyre britanikë apo hollandezë histori emocionuese rreth gjakmarrjes . Subjekti është gjithashtu një frymëzim i madh letrar . Libri i Ismail Kadaresë “ Prilli i thyer “ është një përshkrim i shkëlqyer i ndikimit njerezor individual të një gjakmarrje . Është shumë interesante të lexosh Kanunin dhe të përpiqesh të gjesh aty mësime për kulturën shqiptare dhe historinë apo edhe politikën aktuale shqiptare . Por ne nuk duhet të nxitohemi në lidhje me këtë apo të humbim perspektivën . A ka dikush në shekullin e njëzet e një në Shqipëri që me të vërtetë përpiqet të jetojnë jetën e tyre në përputhje me kodin e Lek Dukagjinit ? A ka dikush në Shqipëri sot të bllokuar me të vërtetë në botën e “ Prillit të thyer “ ? Unë mund të jem gabim , por e kam të vështirë ta besoj .
Problemi i katërt është ai që mund të quhet industria e gjakmarrjes. Ka OJQ në këtë vend që kanë përfituar duke shfrytëzuar këtë temë për të marrë fonde ndërkombëtare. Çdo vit , mijëra emigrantë përpiqen të kërkojnë azil në Evropën Perëndimore me histori të komplikuara të gjakmarrjes , shumica nga të cilat unë besoj që të jenë të pavërteta . Unë nuk mund të fajësoj emigrantët nga prejardhje e varfër qe përpiqen për të përmirësuar standardin e tyre të jetesës dhe atë të familjes . Por, duke përsëritur këto histori pa pushim , ata krijojnë legjenda për Shqipërinë dhe sjellin turp në vendin e tyre . Ka OJQ dhe zyrtarë të qeverisjes vendore të cilët kanë zhvilluar një biznes me të ashtuquajturat certifikata te gjakmarrjes . Këto janë dokumente të destinuara për të lehtësuar kërkesat për azil jashtë Shqipërisë . Nëse keta zyrtarë dhe OJQ kanë informacion në lidhje me krimin , do të pritej që ata të raportojnë atë në polici apo prokurori dhe jo të marrin para për certifikata të tilla. Unë vete kam hasur raste te turpshme kur vetë oficerët e policisë kanë lëshuar certifikata te tilla në vend që të bëjnë detyrën e tyre për të mbrojtur publikun .
Pra, çfarë duhet të bëhet për t’u marrë me këtë problem ? Ka disa gjëra që mund të bëjmë .
Ne kemi nevojë për informacion të saktë dhe të paanshëm në lidhje me shkallën e problemit . Duhet të ketë një vlerësim serioz dhe profesional nga qeveria shqiptare , duke perdorur edhe ekspertizën e huaj në qoftë e nevojshme.
Policia duhet të marrë veprime te fuqishme kundër atyre që vrasin ata që nuk janë të përfshirë në një mosmarrëveshje , në ndjekje të një gjakmarrje . Në këtë kontekst , ne duhet të miratojmë iniciativën e ish-ministrit të Drejtësisë , Zotit Eduard Halimi , në maj të këtij viti për të ndryshuar Kodin Penal për të rritur dënimet me burg për vrasësit per gjakmarrje .
Ne kemi nevojë për të hartuar metodat më të mira të ndërhyrjes dhe arbitrazhit per të menaxhuar mosmarrëveshjet e dhunshme mes familjeve . Këtu OJQ-të dhe Kisha kanë një rol të rëndësishëm për të luajtur .
Ne kemi nevojë për të thyer lidhjen midis fenomenit të gjakmarrjes dhe emigrimit . Vendet evropiane duhet të refuzojë pranimin e kërkesave për azil të bazuar në tregimet e gjakmarrjes . Lëshimi i certifikatave të ashtuquajtura të gjakmarrjes duhet të bëhet i paligjshëm . OJQ-të që shesin ato duhet të mbyllen . Kjo është një raketë që dëmton shoqërinë dhe njollos reputacionin e kombit .
Ju duhet të mësoni nga fqinjët tuaj . Kosovarët ndajnë kulturën dhe traditën shqiptare . Por duket se në vitet e fundit , veçanërisht pas pavarësisë , ata kanë qenë më të suksesshem në eliminimin e fenomenit të gjakmarrjes .
Mbi të gjitha , ne kemi nevojë të forcojmë sundimin e ligjit në këtë vend . Shqipëria ka nevojë për gjykata dhe polici ku publiku ka besim . Përgjigjja e përshtatshme për një vrasje është dërgimi i vrasësit në burg , edhe përjetë nëse është e nevojshme. Nëse publiku bindet se sistem ligjor eshte i drejtë , por edhe i forte, presioni për dhunë personale do të bjerë .
Edhe ne kemi patur gjakmarrje në Angli. Romanii madh i shekullit të nëntëmbëdhjetë “ Lorna Doone “ përshkruan një grindje familjare në një zonë të largët në perëndim të Anglisë . Ajo është pjesë e të kaluarës tonë dhe ne gëzojmë duke lexuar romane romantike në lidhje me të . Shpresoj se së shpejti gjakmarrja do të jetë pjesë e së kaluarës shqiptare , jo e të tashmes . Unë besoj se kjo mund të arrihet me vullnet politik , veprim të fuqishëm të zbatimit të ligjit , dhe koordinimin e shoqërisë civile , autoriteteve lokale dhe Kishës . Unë shpresoj se diskutimet e sotme do kontribojnë drejt eliminimit të këtij mallkimi në shoqërinë shqiptare .